Het Financieele Dagblad, do 22 sep, Siem Eikelenboom en Gaby de Groot • Economie & Politiek
‘Het heeft Kroes aan een goede antenne ontbroken’
Verbaasd over de affaire Neelie Kroes is hij niet. Wel kijkt Johan Wempe, hoogleraar bedrijfsethiek aan de Vrije Universiteit, ervan op dat een zaak van zo lang geleden nu pas naar boven is gekomen. Want dat oud-politici door het bedrijfsleven voor allerhande diensten worden gevraagd, is een bekend gegeven.
‘Dan huurt een bedrijf een bekende oud-politicus in voor bijvoorbeeld een lunch. Relaties van een bedrijf zijn dan zeer vereerd om met een oud-minister aan tafel te zitten. Dat is een heel subtiele vorm van masseren, een klimaat scheppen. Heel wat anders dan de banale vorm van lobbyen.’
Geur van vriendjespolitiek
De hoogleraar vindt dat politici veel meer bij zichzelf te rade moeten gaan als ze voor dit soort activiteiten worden uitgenodigd: ‘Natuurlijk moet je regels hebben om transparantie te bevorderen, maar regels alleen zijn niet voldoende.’
‘Neem de affaire rondom de Limburgse VVD’er Jos van Rey. Hij benadrukt dat hij alle nevenfuncties en alle bezoekjes had gemeld. Maar toch heeft hij niet kunnen ontkomen aan de geur van vriendjespolitiek. Je moet jezelf steeds afvragen of er geen knelpunten zijn, of er geen risico’s aan een bepaalde functie zijn verbonden.’
Hoge functies
Neelie Kroes heeft hoge functies bekleed binnen zowel het bedrijfsleven als de politiek. Had juist zij niet heel goed moeten controleren of ze daadwerkelijk was uitgeschreven bij dat bedrijf op de Bahama’s nadat het bedrijf er niet in was geslaagd delen van energieconcern Enron over te nemen?
‘Het antwoord is een volmondig ja. Politici op dit niveau moeten hiervoor behoed worden’, zegt Wempe. ‘Niet alleen zij, maar ook haar omgeving had haar op de risico’s moeten wijzen. Bij een voordracht moet dit al aan de orde komen, ook al vindt men het moeilijk om het daar over te hebben.’
Morele blindheid
‘Ik denk dat zij heel positief in het leven staat. Ze straalt uit: ik ben te vertrouwen. Maar ze had op dat moment geen antenne om mogelijke problemen te signaleren. Ze had een soort morele blindheid, zoals ik dat noem, om haar eigen gedrag te beoordelen. Dat is heel menselijk. Maar je moet het van jezelf weten en desnoods andere mensen raadplegen om te kijken hoe die er tegen aan kijken.’
Heeft Kroes een punt als ze zegt dat ze nooit is beloond? ‘Dat is toevallig niet gebeurd. Maar ik kan me niet voorstellen dat er niet van tevoren afspraken zijn gemaakt over haar beloning als die Enron-deal wel was doorgegaan. Een afspraak daarover moet hebben bestaan. Daarom heeft dit een materiële betekenis en had ze dit in 2004, toen ze aantrad als eurocommissaris, moeten melden.