Problemen regio
Zo is er een — hypothetische — regio in het zuiden van de muntunie waar men zich ooit specialiseerde in grondstoffen die niemand nu nog wil, en waar de maakindustrie de slag met Chinese concurrenten heeft verloren. De problemen van deze regio zijn hardnekkig.
De arbeidsparticipatie ligt er structureel onder het gemiddelde van de monetaire unie. De langdurige werkloosheid is er bovengemiddeld en het aantal mensen met een uitkering is hoger dan in enige andere regio. Maar liefst 18% van de inwoners tussen de 20 en 65 jaar leeft van een uitkering. Het gemiddelde inkomen van werknemers ligt er zo’n tien procent onder het gemiddelde van de unie. Alleen in het toerisme scoort de regio goed. Het is een van de best bezochte vakantiebestemmingen binnen de muntunie.
Het is niet genoeg
Maar dat is niet genoeg voor economische bloei, want de financiële crisis heeft de regio in het zuiden hard geraakt. In 2009 kromp de economie met 5,4%. Nergens in de unie was de krimp zo groot. De jaren erna verliep het herstel stroef, waardoor het bruto regionaal product er nog altijd zo’n 2% lager is dan voor de crisis.
Logisch dat allerlei economen zich zijn gaan afvragen of de probleemregio niet beter af is buiten de muntunie. Een eigen munt zou devalueren, waardoor de concurrentiepositie verbetert en de groei aantrekt. Maar de bestuurlijke elite van de muntunie heeft een ander plan: een grootschalige transfer van geld uit rijke regio’s naar het zuiden. Genoeg om de lonen en uitkeringen op hetzelfde peil te houden als in de rest van de unie. Er komt een ‘begrotingsunie’, met één minister van financiën die zorg draagt voor de grootschalige herverdeling van welvaart.
Genoeg geld
Want er is geld genoeg in de unie. Zo is er in het noorden een regio met enorme gasvoorraden. Alle opbrengsten van de gasverkoop gaan voortaan in een collectieve pot. De noordelijke regio heeft daar zelf helemaal niets over te zeggen.
Men heeft geen veto over de besteding van het eigen geld. De gekozen vertegenwoordigers van het noorden staan buitenspel. Besluiten worden genomen door een gezamenlijk parlement van de unie, waarin de regio Noord een minderheid heeft. Het noorden roept dat het niet eerlijk en democratisch is om hun zwaar verdiende gasinkomsten door te sluizen naar probleemregio’s, maar men heeft geen poot om op te staan.
Niet solidair
‘Solidariteit’ noemt de bestuurlijke elite dat. Maar de noorderlingen voelen zich helemaal niet solidair met het zuiden. De cultuurverschillen zijn daarvoor te groot. Noord heeft een calvinistische traditie, zuid een katholieke.
Noorderlingen en zuiderlingen kunnen bovendien elkaars moerstaal nauwelijks verstaan. Ze communiceren moeizaam in een voor beide onwennige lingua franca. Noord eet een snelle frikadel met pindasaus, zuid geniet van een mooi stukje vlees uit de langzame keuken. Maar in een muntunie is iedereen kunstmatig gelijk en verplicht solidair, daar zorgen de ongekozen monetaire regenten wel voor.
En daarom blijft Limburg in de eurozone, net zoals de regio eerder vast onderdeel was van de guldenzone. De Groningers blijven voortdurend mopperen over hun verloren gasmiljarden, maar niemand luistert. Welke politicus pakt dit knettergekke onrecht eens aan?
Mathijs Bouman is macro-econoom.